Розьніца паняцьцяў: краіна ≠ дзяржава ≠ ўлада
Беларуская прапагандысцкая рыторыка часта зьмешвае ў адно паняцьці краіна, дзяржава і ўлада. Такое атаясамленьне служыць для таго, каб любая нязгода з дзеючай уладай выглядала як «здрада краіне». Аднак гэтыя тэрміны насамрэч азначаюць зусім розныя рэчы. Краіна – гэта найперш народ і тэрыторыя яго пражываньня, супольнасьць людзей са сваёй культурай і памяцьцю. Дзяржава – арганізаваная палітычная структура, інстытуты ўлады і законы, якія дзейнічаюць на пэўнай тэрыторыі. Ўлада – гэта канкрэтная канфігурацыя кіруючых асобаў ці рэжыму, што трымае ў сваіх руках рычагі дзяржаўнага кіраваньня. Напрыклад, Беларусь як незалежная краіна існуе з 1991 году, але за гэты час ёю пасьпелі пакіраваць і дэмакратычна абраныя лідэры, і аўтарытарны рэжым Лукашэнкі – гэта розныя ўлады ў межах той самай краіны. Адпаведна, нельга атаясамліваць аднаго чалавека ці рэжым з усёй краінай. Як слушна казаў Цыцэрон, дзяржава – гэта справа ўсяго народу, а народ – «гэта не проста любы натоўп, сабраны якім-кольвек чынам, але адзінства многіх людзей, зьяднаных згодаю ў пытаньнях права і супольнасьцю інтарэсаў»[1]. Дзяржава належыць народу, а не наадварот – народ не ўласнасьць дзяржавы ці ўлады.
Каб лепш зразумець розьніцу: краіна – гэта як арганізм, жывы народны глебас; дзяржава – гэта палітычны каркас, інстытуцыянальнае ўладкаваньне гэтага арганізму; ўлада – часовая «галава» ці кіроўца, якая можа мяняцца. Дзяржава ў тэорыі павінна служыць краіне (народу). Яшчэ Арыстоцель адзначаў, што дзяржава паўстае дзеля падтрымання жыцця, але існуе дзеля добрага, годнага жыцця[2][3]. Інакш кажучы, мэта палітычных інстытутаў – забясьпечыць грамадзтву ня проста выжываньне, а разьвіцьцё і дабрабыт. Калі ж дзяржаўная ўлада замест службы народу патрабуе ад народу служыць сабе, адбываецца падмена паняцьцяў. Так зьяўляюцца дэвізы кшталту «Дзяржава – гэта я» або лозунгі, што «без гэтага кіраўніка няма краіны». Насамрэч дзяржаву вызначаюць законы і прынцыпы, а краіну – людзі, якія яе насяляюць. Кіраўнікі ж прыходзяць і сыходзяць.
Continue reading this entry »
